Recensie - Ann Van Daele 

Een keukenmeidenroman

Kathryn Stockett, geboren in 1969,Jackson, Mississippi, U.S

Oorspronkelijke titel: The Help,(2009) vertaald door Ineke van Bronswijk. In 2011 werd het verhaal verfilmd.

Kathryn Stockett  werkte in de uitgeverij van tijdschriften terwijl ze in New York City woonde voordat ze haar eerste roman publiceerde, die ze begon te schrijven na de aanslagen van 11 september. Het kostte haar vijf jaar om The Help te voltooien en het boek werd door 60 literaire agenten afgewezen voordat agent Susan Ramer ermee instemde om Stockett te vertegenwoordigen. The Help is sindsdien in 42 talen gepubliceerd. Vanaf augustus 2012 zijn er tien miljoen exemplaren van verkocht en stond het meer dan 100 weken op de bestsellerlijst van The New York Times. The Help beklom de bestsellerlijsten een paar maanden nadat het was uitgebracht.

Een rechtszaak werd aangespannen in een rechtbank in Mississippi door Ablene Cooper, een huishoudster die voor Stocketts broer werkte. Zij beweerde dat Stockett haar gelijkenis gebruikte in het boek. Een rechter in Hinds County, Mississippi, stelde de zaak buiten vervolging door beroep te doen op de verjaringstermijn. Stockett ontkent haar bewering dat ze haar gelijkenis heeft gestolen en zegt dat ze haar slechts kort heeft ontmoet.

Een 'white savior storyline'

Een keukenmeidenroman is een voorbeeld van wat een boek/film met een ‘white savior storyline’ genoemd wordt. Hierbij ‘redt’ een witte persoon een niet-witte persoon uit zijn ‘lijden’.

In Een keukenmeidenroman heeft Skeeter deze rol, een witte vrouw van begin 20. Zij wordt gepresenteerd als de aanjager van verandering terwijl de zwarte vrouwen in het boek zich lijken neer te leggen bij de omstandigheden en zich hulpeloos lijken te voelen. Het verhaal suggereert dat zonder de witte Skeeter er geen verzet en verandering zou zijn.

Skeeter krijgt betaald, zij krijgt de erkenning van de uitgeverij, ze krijgt zelfs een baan. Terwijl het aandeel van Aibileen waarschijnlijk groter is, maar zij er nooit over naar buiten kan/zal treden.

Het is mooi uitgewerkt hoe Skeeter zich steeds bewuster wordt van de misstanden, van hoe raar het is, van hoe je onbewust kwetst.

Het verhaal

De hulp, Aibileen, merkt veel op in het gezin van miss Leefolt, waar ze voor werkt. Zij past op baby Mae Mobley en merkt op dat haar mama blijkbaar in de put zit, na de bevalling. Iets dat Aibileen wel eerder meemaakte. Maar dit is toch anders als miss Leefolt zegt ‘Wat doe ik verkeerd? Waarom krijg ik het niet stil?’ Aibileen ‘durft wedden dat baby geen knuffels krijgt als zij vertrokken is’. Miss Leefolt laat haar baby eindeloos huilen in bedje.

Sprekende beschrijving van de personages: miss Leefolt p. 9 en 10: de benen van een sprinkhaan… zo mager als een jongen van veertien’

Aibileen is een zwarte hulp in de familie Leefolt. Ze heeft de zorg op de tweejarige Mae Mobley die door haar ouders wordt geleerd dat zwarte mensen onderdoen aan de blanke mensen. Aibileen is dit vooroordeel zat en doet er alles aan om Mae Mobley bij te brengen dat ze helemaal niet zo verkeerd is en dat het verschil in huidskleur er helemaal niet toe doet omdat ze gewoon dezelfde mensen zijn ondanks het verschil in uiterlijk. Elizabeth Leefolt speelt samen met een groepje blanke vrouwen in een bridgeclub. Deze club komt regelmatig bij elkaar waardoor er vaak blanke vrouwen over de vloer komen bij miss Leefolt. Zo komen ook Hilly Holbrook en Eugenia Skeeter regelmatig over de vloer.

Als miss Leefolt een voorstel doet om de zwarte hulpen een andere wc te geven ‘zodat ze geen ziektes over kunnen dragen’, lijkt er iets te ontploffen in miss Skeeter. Ze is het hier niet mee eens en vindt dat er geen onderscheid meer gemaakt moet worden tussen blanke en zwarte vrouwen. Als het plan over de wc’s van miss Leefolt vaststaat, besluit miss Skeeter om hier iets mee te gaan doen.

Ondertussen heeft Aibileen tijdens het bridgen te horen gekregen dat Minny, een andere zwarte hulp, ontslagen zal worden bij de moeder van Hilly. Hilly noemt Minny een dief en verspreid leugens over haar. Zij wil niet dat Minny ooit nog ergens als hulp kan werken. De moeder van Hilly moet naar een rusthuis. Omdat Minny thuis wordt mishandeld door haar man moet ze zo snel mogelijk nieuw werk krijgen zodat ze thuis geen problemen krijgt en genoeg geld kan verdienen. Uiteindelijk komt ze in de familie van Johnny en Celia Rae Foote, die haar een goed salaris geven en waar de omstandigheden ook goed zijn om te werken. Al is het een vreemde werkomgeving want de echtgenoot mag lange tijd niet weten dat de hulp kookt en al het werk doet. Miss Celia is een ramp als het op eten klaarmaken aankomt en Minny is juist bekend om haar uitmuntende kookkunsten.

Miss Skeeter heeft inmiddels grote plannen. Ze wil schrijfster worden, ook al vindt haar eigen moeder het alleen belangrijk dat ze een echtgenoot vindt. Ze volgt advies op en leert het vak door bij een plaatselijke krant aan de slag te gaan. Daar krijgt ze de opdracht om artikelen over huishoudproblemen te schrijven. Aangezien ze hier niks van af weet vraagt ze Aibileen om hulp. Aibileen helpt haar tijdens het werken en zo groeit het vertrouwen tussen hen. Zo kan Skeeter haar artikels schrijven en later komt ze ook te weten dat Aibileen graag leest en zelf ook schrijfambities heeft. Skeeter bezorgt haar boeken uit de bib want gekleurde mensen krijgen daar geen toegang. Na een tijdje heeft miss Skeeter een goed idee: ze wil samen met Aibileen een boek schrijven over het leven van een zwarte hulp. Ze wil hierin de gevoelens en emoties van de zwarte hulpen omschrijven, zodat de blanke mensen kunnen zien hoe het leven van een zwarte hulp er daadwerkelijk uitziet. Altijd overheerst racisme en lijkt het alsof de verschillen tussen hen belangrijker zijn dan de overeenkomsten.

Omdat ze dit idee echt uit wil werken, besluit ze om contact op te nemen met een uitgever. De uitgever zegt dat ze maar een manuscript moet indienen en geeft haar weinig kans dat het boek daadwerkelijk uitgegeven wordt. Samen met Aibileen gaat ze op zoek naar andere zwarte hulpen die misschien mee willen schrijven aan het verhaal. Dit is echter niet makkelijk: iedereen is bang voor de gevaarlijke  gevolgen (gevangenisstraf, verlies van werk en inkomen, gevaar voor de rest van de familie, mishandeling, brandstichting en moord) en niemand vertrouwt de blanke miss Skeeter.

Als er een andere zwarte hulp in de gevangenis terechtkomt, door een situatie die buiten proportie bestraft wordt, lijkt er een knop om te slaan bij de zwarte hulpen waardoor iedereen toch mee wil werken. Dit komt door de invloed van Minny. Dagen lang schrijven ze over de levensverhalen van de zwarte vrouwen, zowel positieve als negatieve, en miss Skeeter vertaalt het thuis naar een samenhangend verhaal dat uiteindelijk een boek moet vormen. Tijdens deze levensverhalen komt miss Skeeter er ook eindelijk achter wat er met Constantine is gebeurd. Constantine is de voormalige zwarte hulp van haar ouders. Zij voedde miss Skeeter op en ze hebben een diepe vriendschap. Als ze gaat studeren komt miss Skeeter erachter dat haar hulp verdwenen is. Haar ouders liegen over de reden waarom Constantine weg is. Zij moest vertrekken van de moeder van miss Skeeter omdat blijkt dat C. een dochter heeft met een blank uiterlijk.

Uiteindelijk, na lang zwoegen van miss Skeeter, Minny, Aibileen en twaalf andere hulpen, is het verhaal goed gekeurd waardoor het uitgegeven kan gaan worden. De namen van de zwarte hulpen, de blanke gezinnen en de plaatsnamen zijn veranderd zodat niemand erachter komt dat het verhaal afkomstig is uit Mississippi. Helaas wordt het verhaal al snel door verschillende details herkend, waardoor het leven van de blanke vrouwen en miss Skeeter flink zuur wordt gemaakt. Niemand is het ermee eens dat het onrechtvaardige behandelen van de zwarte vrouwen ter sprake moet komen.

Gelukkig komen er geen gevolgen voor de hulpen omdat Hilly vreest voor reputatieschade. Miss Skeeter verloor veel blanke vriendinnen, heeft een korte relatie maar trekt uiteindelijk naar New York.

Personages

Miss Skeeter De echte naam van miss Skeeter is Eugenia Skeeter. Ze heeft blauwe ogen, blond krullend haar en ze wil het liefste schrijfster worden. In het verleden is ze opgevoed door de zwarte hulp Constantine, maar toen ze ging studeren verloor ze het contact met Constantine. Later blijkt dat de moeder van Eugenia, Constantine plots ontslagen had. Dat  miss Skeeter pas te weten als haar moeder zwaar ziek is. Uiteindelijk blijkt dat Constantine, tot groot verdriet van Eugenia, inmiddels overleden is.

Aibileen Aibileen is de zwarte hulp van het gezin Leefolt. Ze is 53 jaar en heeft inmiddels al verschillende gezinnen gehad waarvoor ze moest zorgen. Ze blijft alleen bij het gezin om voor jonge kinderen te zorgen en vertrekt van zodra die kinderen ouder worden. Aibileen heeft een zoon die een paar jaar terug overleden is door een ongeluk in de zagerij waar hij werkte in onveilige omstandigheden, om zijn studies te kunnen betalen. Hij werd beestig behandeld toen hij onder een machine terecht kwam.

Minny Jackson Minny is, na haar werk voor de moeder van Hilly, de zwarte hulp voor Celia Rea Foote en is bevriend met Aibileen. Ze heeft geen blad voor haar mond en gooit alles eruit wat haar dwars zit. Dit heeft haar al verschillende baantjes gekost en ze gaat dan ook van het ene gezin naar het andere. Ze is klein en dik, heeft zwarte krullen en is 36 jaar. Minny heeft veel kinderen waarvoor ze moet zorgen en haar man is alcoholverslaafde waardoor hij vaak agressief reageert. Alleen als ze zwanger is, ontziet hij haar.

Miss Leefolt Miss Leefolt, ook wel Elisabeth Leefolt, is de moeder van Mae Mobley en is in het verhaal zwanger van haar zoontje. Ze is mager, 23 jaar en heeft bruin haar.

Mae Mobley Leefolt Mae Mobley is de dochter van miss Leefolt en wordt opgevoed door Aibileen. Ze is twee jaar, heeft honingblonde krullen en bruine ogen. Ze houdt van de verhaaltjes van Aibileen die voor haar meer een echte moeder is dan haar biologische moeder. Zij durft in te gaan tegen de strenge eis van haar moeder om alleen op het toilet voor de blanken te gaan.

Hilly Holbrook Hilly Holbrook heeft donkerbruin haar. Zij is de gemeenste blanke vrouw uit het verhaal. Ze heeft geen belangstelling voor de gevoelens van de zwarte vrouwen en bekijkt hen neerbuigend en vanuit de hoogte. Zij komt alleen op voor de rechten van de blanke vrouwen en ziet de hulpen meer als een soort ‘werktuig’ dan als mensen. Ze geeft bijvoorbeeld haar hulp geen kans om geld te lenen om haar kinderen te laten studeren.

Celia Rae Foote

Zij is een eenzame 23-jarige vrouw die niet kan koken en geen vrienden heeft. Zij groeide zelf op in een achtergestelde buurt en weet niet hoe ze zich best gedraagt in dit rijke gezelschap. Ze kleedt zich erg opzichtig en gebruikt overmatig veel make-up. Zij toont veel respect voor haar keukenhulp Minny  en ziet haar als een gelijke, als een vriendin. Zij heeft verschillende miskramen en durft dit niet aan haar man vertellen. Als er op een dag een indringer in haar tuin komt, verdedigt zij haar hulp Minny en jaagt de blote man onverschrokken weg.

En verder

De volgende zwarte hulpen hebben ook nog geholpen om het boek te schrijven: Alice, Eula, Fanny Amos, Winnie, Floralau, Cleontine, Louvenia en Callie. In het verhaal is duidelijk een verschil in relaties op te merken. Aan het begin vertrouwen de zwarte hulpen miss Skeeter niet omdat ze blank is. Later in het verhaal krijgen ze steeds meer vertrouwen in haar en durven ze hun hele levensverhaal op tafel te gooien waardoor zich uiteindelijk een mooi verhaal kan vormen. Daarnaast verslecht de relatie tussen miss Skeeter en haar beste vriendin Hilly Holbrook. Aan het begin zijn ze nog beste vrienden, maar zodra Hilly Holbrook met racistische ideeën komt gaat miss Skeeter daar tegenin. Dit gaat ten koste van haar vriendschap met Hilly en ze wordt ook uit de bridgeclub gezet.

Quotes

"‘Ik wil je interviewen. Over hoe het is om als hulp te werken.’ Een rode bal rolt m’n tuin in. Het kleine jochie Jones van de overkant rent erachteraan. Als-ie miss Skeeter ziet, blijft-ie stokstijf staan. Dan spurt-ie m’n tuintje in, hij raapt snel de bal op en hij draait zich om en rent weg alsof-ie als de dood is dat ze ‘m te grazen zal nemen. ‘Zoals voor de Miss Myrna-stukjes?’ zeg ik met een uitgestreken gezicht. ‘Over schoonmaken?’ ‘Nee, niet zoals Miss Myrna. Ik heb het over een boek,’ zegt ze met grote ogen. Ze is opgewonden. ‘Verhalen over hoe het is om voor een blank gezin te werken. Hoe het is om voor bijvoorbeeld… Elizabeth te werken.’" Bladzijde 119

"De zon is fel, maar m’n ogen staan wijd open. Ik sta bij de bushalte, zoals ik al zo’n jaar of veertig doe. Dertig minuten, en m’n hele leven is… klaar. Misschien moet ik blijven schrijven, niet alleen voor de krant, maar iets anders, over alle mensen die ik ken en de dingen die ik heb gezien en gedaan. Misschien ben ik nog niet te oud om opnieuw te beginnen. Om die gedachte moet ik tegelijk lachen en huilen. Want gisteravond dacht ik nog dat ik d’r voor mijn niets nieuws meer bij was."

Trivia

Kathryn Stockett heeft zelf altijd een hulp, Demetrie, in haar familie gehad. Demetrie voedde haar op en het voelde voor Kathryn alsof ze vriendinnen waren. Demetrie liet Kathryn altijd zien dat ze een mooi persoon was en dat ze er ook mocht zijn. Het boek is geen waargebeurd verhaal en dus fictie, maar Kathryn gebruikte wel de persoonlijke ervaringen die ze met Demetrie had.

Structuur & perspectief

Voor het verhaal zijn er verschillende perspectieven gebruikt. Ten eerste is het vanuit de ogen van die verschillende vrouwen geschreven. Ze hebben allemaal een apart deel waarin ze hun ervaringen vertellen. Al deze delen zijn vanuit het ik-perspectief verteld: alles wordt vanuit één persoon, de ik-verteller, geschreven. In dit verhaal wordt alles door de ogen van Aibileen, Minny en Miss Skeeter verteld. Je leest de gedachtes van hen, maar van de andere personen niet.

Daarnaast is er ook nog een auctoriaal perspectief gebruikt. Dit perspectief wordt gebruikt als er verteld wordt over het benefietfeest. Je leest de gedachtes en handelingen van meerdere personen.

Het verhaal begint met een informatieve opening: aan het begin van het verhaal worden de personages en de ruimtes waarin het verhaal zich afspeelt geïntroduceerd. Je maakt als het ware kennis met de ruimtes en de personages waardoor je een goed beeld kan vormen.

Het verhaal heeft een open einde. Je weet niet hoe het verhaal eindigt en wat er uiteindelijk gebeurt met Aibileen, Minny en Miss Skeeter. Maar toch krijgt het  eerder positieve wending.

Het verhaal is opgedeeld in 34 hoofdstukken. Deze hoofdstukken zijn opgedeeld in stukken waarin Abileen, Minny en Miss Skeeter telkens een gebeurtenis vanuit hun standpunt vertellen. Je leest het verhaal dus vanuit verschillende invalshoeken waardoor je het op een andere manier ervaart.

Decor

Het verhaal speelt zich eigenlijk maar op één plaats af, namelijk Mississipi in Jackson. In Mississipi wonen de blanke en de zwarte mensen in aparte wijken en de verschillen tussen deze twee delen worden heel erg duidelijk gemaakt in het verhaal. Je mag zelfs als blanke persoon niet zomaar in de zwarte wijk komen want dat is al verdacht.

Het gedeelte waarin de zwarte mensen wonen is armoedig en heel erg op elkaar gebouwd. Het gedeelte waarin de blanke mensen wonen is juist heel rijk met grote huizen en weelderige tuinen. Het verhaal speelt zich voornamelijk af in het gedeelte waarin de blanke mensen wonen.

Het verhaal overspant een periode van twee jaar. Het begint in augustus 1962 en het eindigt in 1964. In deze tijd ontdekt Miss Skeeter het plaatselijke groeiende racisme en probeert ze er iets aan te doen.

Er wordt weinig gebruik gemaakt van flashbacks.

Stijl

Kenmerkend voor de schrijfstijl van Kathryn Stockett is de meeslepende en beeldende manier van schrijven. Alles wat ze schrijft blijft geboeid en je wordt zo in het verhaal meegetrokken dat je niet kan stoppen met lezen.

Het verhaal is eenvoudig geschreven met makkelijke woorden waardoor het voor iedereen te begrijpen is. Daarnaast is er veel gebruik gemaakt van details. Deze details verbeelden het verhaal mooi waardoor je het voor je ziet en het boeiend blijft om te lezen. De details zijn dus niet storend om te lezen.

Je loopt soms wel wat leesvertraging op door de hoeveelheid details. Over één klein moment kan lang verteld worden. Deze leesvertraging is niet storend om te lezen en voegt juist veel toe aan het verhaal.

Een citaat om de schrijfstijl van Kathryn Stockett te verduidelijken: "We lopen Devine uit, slaan linksaf, dan nog een keer links, en we zijn in Myrtle, miss Hilly’s straat. ’t Is augustus, maar ’t is toch een fijne wandeling, ’t is nog niet te heet. Vogels zingen, fladderen rond. Mae Mobley houdt m’n hand vast, we zwaaien met onze armen, hebben pret. Goeie genade, wat komen er vandaag een hoop auto’s langs, en da’s raar want Myrtle loopt dood." – blz 322

Hier is goed te lezen dat alles zo beeldend mogelijk wordt gemaakt met behulp van details.

Het is even wennen om de gebruikte taal van de hulpen te lezen, waarbij een meer volkse taal gehanteerd wordt. Maar dit stoort niet en past in het geheel.

Er wordt in de loop van het verhaal duidelijk verwezen naar de strenge wetten van de segregatie en naar historische figuren zoals Parks en Martin Luther King.

Achtergrondinformatie:

Op 1 december 1955 weigerde Rosa Parks in een volle bus in Montgomery (Alabama) haar zitplaats af te staan aan een witte man. Het was een spontane daad van verzet tegen de strikte segregatiewetten die op dat moment van kracht waren in de staten in het zuiden van de VS. Parks werd gearresteerd voor haar actie.

Deze wetten, ook bekend als Jim Crow-wetten, beperkten de burgerrechten van Afro-Amerikanen in de Verenigde Staten tussen 1870 en 1968. De regels zorgden ervoor dat mensen op basis van huidskleur van elkaar werden gescheiden in de publieke ruimte – scholen, restaurants en dus ook zitplaatsen in het openbaar vervoer werden aangemerkt als ‘wit’ of ‘gekleurd’.

Montgomery-busboycot

De arrestatie van Rosa Parks leidde in de Verenigde Staten tot grote verontwaardiging. Bij wijze van protest besloot de zwarte gemeenschap van Montgomery – onder leiding van dominee Martin Luther King – tot een boycot van het openbaar vervoer.

De busboycot werd een gigantisch succes. Zwarte taxichauffeurs verzorgden vervangend vervoer voor de deelnemers door een tarief te rekenen dat overeenkwam met de prijs van een buskaartje. Andere boycotters gingen fietsen, lopen, liften of verplaatsten zich zelfs per ezel. Zwarte kerken uit het hele land zamelden geld in om het protest te steunen.

Vervoersbedrijven zagen hun inkomsten kelderen, en na 381 dagen besloten de lokale autoriteiten de segregatie in bussen op te heffen, mede dankzij de actie van Rosa Parks.

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, werd Rosa Parks niet gearresteerd omdat ze in het ‘witte’ deel van de bus was gaan zitten. Ze zat op een ‘gekleurde’ stoel. Maar toen de bus volraakte, beval de buschauffeur haar en drie andere zwarte Amerikanen om op te staan voor witte passagiers. Rosa Parks bleef als enige zitten.

In de nasleep van het proces werd Rosa Parks ernstig bedreigd door boze witte Amerikanen, en zowel zijzelf als haar man verloren hun baan. Het echtpaar voelde zich uiteindelijk gedwongen te verhuizen naar een andere staat.

Ondanks de dreigementen bleef Rosa Parks zich haar leven lang inzetten voor de burgerrechtenbeweging. In de loop van de jaren groeide de waardering voor haar anti-racistische activisme. In 1996 ontving ze de Medal of Freedom van president Bill Clinton, en in 1999 de Gold Medal van het Amerikaanse Congres.

Rosa Parks stierf op 24 oktober 2005 na een lang ziekbed. Ze werd 92 jaar oud. Parks is de eerste vrouw in de geschiedenis van de Verenigde Staten van wie het lichaam werd opgebaard in de Rotunda van het Capitool in Washington D.C. – een eer die doorgaans alleen toekomt aan presidenten en oorlogshelden

Vertel anderen over ons