HOME > PROGRAMMA > NAJAAR 2023 > Abdij Bornem & wandelen rond Kasteel d'Ursel
De abdij van Bornem werd in 1603 gesticht door Pedro Coloma, een carrière makende Spaanse edelman die met het leger van Alexander Farnese in de Nederlanden belandde. Op het abdijplein kun je zijn standbeeld zien. De abdij werd eerst bevolkt door de Engelse dominicanen, werd tijdens de Franse Revolutie openbaar verkocht en kwam uiteindelijk in handen van de cisterciënzers.
De abdijgemeenschap telde in de jaren 60 nog een veertigtal leden, maar dat aantal verminderde sterk met de jaren tot de toestand niet meer houdbaar was. In samenspraak met de gemeente werd met het oog op een blijvende toekomst voor de abdij gezocht naar een model waarbij de gemeente het abdijcomplex kon kopen om er woningen te maken en het gelijkvloers een nieuwe bestemming te geven.
Met respect voor de geschiedenis en haar bewoners werd de hele buitenschil van het gebouw, zoals gevels, daken en buitenschrijnwerk gerestaureerd. De gelijkvloerse verdieping kreeg een gemeenschappelijke functie krijgen, en de verdiepingen van de abdij en de bijgebouwen werden verbouwd worden tot private woongelegenheden.
De abdij zelf werd grondig gerestaureerd en werd samen met het abdijpark in 2021 terug publiek toegankelijk gemaakt. Ondertussen wordt de Abdij van Bornem ook volop gepromoot als seminariecenter en erfgoedsite.
DE ERFGOEDBIBLIOTHEEK
De Abdij van Bornem bevat een uitzonderlijk stukje erfgoed, nl één van de belangrijkste erfgoedbibliotheken van de provincie Antwerpen. De collectie bevat meer dan 34.000 werken waaronder een belangrijk aantal handschriften, incunabelen en postincunabelen. De bibliotheek bevat onder meer een belangrijk aantal oude drukken over de Heilige Bernardus en de Cisterciënzerorde.
De abdij van Bornem werd in 1603 gesticht door Pedro Coloma, een carrière makende Spaanse edelman die met het leger van Alexander Farnese in de Nederlanden belandde. Op het abdijplein kun je zijn standbeeld zien. De abdij werd eerst bevolkt door de Engelse dominicanen, werd tijdens de Franse Revolutie openbaar verkocht en kwam uiteindelijk in handen van de cisterciënzers. Onlangs werden de gebouwen gerestaureerd. Een deel is verbouwd tot privé woongelegenheden, maar een groot stuk is publiek toegankelijk. En gelukkig maar, want je kijkt er je ogen uit!
De bibliotheek werd ontworpen door Jozef Schadde en gebouwd in 1872. Ze heeft twee verdiepingen en is een echte pronkbibliotheek. Oorspronkelijk stonden er in het midden twee rijen zware houten lezenaars met schuin oplopend blad waarop men de zware folianten comfortabel kon lezen.
De meeste kloosterbibliotheken hadden vrij gelijkaardige collecties. Men vond er uiteraard de standaardwerken uit de christelijke literatuur zoals de Bijbel en de werken van de kerkvaders. Daarnaast bevatte een goede kloosterbibliotheek ook werken over filosofie en natuurkunde, taal en ethiek, Romeins recht en canoniek recht, enzovoort. De bibliotheek stond open voor de monniken en novicen om de nodige achtergrond te verschaffen bij hun studie en opleiding.
Anders dan privéverzamelingen waren abdijbibliotheken niet afhankelijk van het wel en wee van hun eigenaar. Ze gingen niet verloren of werden niet verdeeld tussen de erfgenamen en verspreid bij diens dood. Integendeel: ze waren zeer stabiel en bleven aangroeien in de loop der tijden. Op die manier konden ze uitgroeien tot ware schatkamers van onze westerse cultuur.
Bibliothecarissen zoals pater Edmundus de Fierlant en pater Benedictus van Doninck bouwden het boekenbezit uit en stelden een degelijke verzameling samen met talrijke zeldzame werken. De verzameling van werken over de Cisterciënzerorde vestigden de faam van de bibliotheek.
HET PARK
De volledig ommuurde abdijtuin was eeuwenlang afgesloten van de buitenwereld maar is nu publiek toegankelijk.
Na de restauratie van de gebouwen wordt in de komende jaren aandacht aan de herwaardering van dit park en landschap. Maar zelfs nu al vind je enkele leuke en interessante plekken.
Wandelpaden & picknickweide
Rust en stilte, waar vind je dit beter dan in een abdijpark? Via de Bospoort en Guilpoort is er een veilige verbindingsweg voor fietsers en wandelaars. In het park kan je rustig kuieren en genieten van de natuur. Achteraan is een grote picknickweide voorzien.
Warmen Hof
Een abdij zorgde vaak voor de eigen consumptie door het houden van boerderijdieren. Koeien, varkens en kippen waren een gekend gegeven in het park. In de geest van 'Ora et Labora' werkten de broeders op de akker, de aspergevelden of de moestuin. Ook nu nog is er een gemeentelijke 'warmen hof' waarbij enkele percelen gehuurd worden voor het telen van groenten. Later zal deze groentetuin worden uitgebreid met een eigen kruidentuin.
Boomgaard
In de serre groeiden de oude druivenranken in een warme omgeving. Het fruit groeide dan weer in de eigen boomgaard. In het oostelijk gedeelte is er opnieuw een boomgaard aangelegd, met aandacht voor de oude fruitsoorten en de herintroductie van de typische de Sint-Bernardusappel.
© arch.be Rijksarchief België
LEUK WEETJE: het Rijksarchief van Beveren gaf tijdelijk onderdak aan de abdijbibliotheek van Bornem
Eind okt 2016, na een jarenlange voorbereiding, verhuisde de bibliotheek van de Sint-Bernardusabdij van Bornem naar het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren, in afwachting van de restauratie en renovatie van de abdij. Dat was niet uitzonderlijk, want het Rijksarchief (als federale wetenschappelijke bewaarinstelling) streeft ernaar om zijn infrastructuur en expertise inzake depotbeheer ook ter beschikking te stellen van lokale en provinciale erfgoedactoren.
De bibliotheek van de Sint-Bernardusabdij van Bornem werd immers grondig gerestaureerd. In geval van omvangrijke erfgoedcollecties, zoals in Bornem, zorgen dergelijke restauratiewerken vaak voor tijdelijke opslagproblemen.
De provincie Antwerpen en de gemeente Bornem klopten daarom gezamenlijk aan bij het Rijksarchief te Antwerpen-Beveren met de vraag om de waardevolle Bornemse boekencollectie tijdens de 3 voorziene jaren van de restauratie in huis te nemen. Het Beverse depot leent zich perfect voor tijdelijke bewaaropdrachten: het beschikt over een grote opslagcapaciteit én voldoet aan de heersende bewaar-, klimaat- en veiligheidsnormen inzake archieven en bibliotheken.
De kostbare en complete abdijcollectie omvat duizenden titels, waarvan een groot aantal uit het ancien régime stamt. Het oudste boek – de Delftse Bijbel – dateert uit 1477. In oktober 2016 werden in totaal meer dan 50.000 boeken (verpakt in 1.300 verhuisdozen) overgebracht naar Beveren. Hoewel voor het eigenlijke transport een beroep werd gedaan op een professionele firma, was de grootscheepse verhuisoperatie enkel mogelijk dankzij de tomeloze inzet van tientallen vrijwilligers.
WANDELEN ROND KASTEEL D'URSEL
Het Kasteel d’Ursel, ook bekend als het Kasteel van Hingene, was eeuwenlang het buitenverblijf van de adellijke familie d’Ursel. Sinds 1994 is het gebouw eigendom van de provincie Antwerpen en heeft het een culturele bestemming.
Het kasteel is schitterend gelegen en is het decor van talloze evenementen.
Het parkbos eromheen is al even statig als het kasteel zelf.
Vertel anderen over ons.